Czym właściwie jest fatamorgana? Ciekawostki, o których nie wiedziałeś
Fatamorgana to ciekawe zjawisko, choć nie mówi się o nim zbyt często.
O iluzjach optycznych słyszał prawie każdy. Ich motyw nierzadko pojawiał się w filmach czy kreskówkach. Tam zazwyczaj miał związek z podróżami po pustyni i wrażeniem, że tuż przed nami znajduje się oaza.
Czym właściwie jest wspomniane zjawisko? Kiedy powstaje, jak się je dokładnie definiuje i komu zawdzięcza swoją nazwę?
Ciekawostki o fatamorganie
Fatamorgana, zwana także mirażem, to zjawisko powstania pozornego obrazu odległego przedmiotu w wyniku różnych współczynników załamania światła w warstwach powietrza o różnej temperaturze, a co za tym idzie, gęstości.
Ciepłe powietrze przy powierzchni ziemi, chłodniejsze wyżej, tworzy gradient temperatury, który zakrzywia światło w sposób, który prowadzi do tworzenia złudzeń optycznych.
Inaczej mówiąc osoba, która doświadcza iluzji, ma wrażenie, że widzi obraz jakiegoś obiektu, który w rzeczywistości nie istnieje.
Początkowo fatamorganą nazywano miraże pojawiające się w Cieśninie Mesyńskiej, gdzie są one najefektowniejsze.
Fatamorganę możemy spotkać również w Polsce. W naszym kraju miraże pojawiają się na Pustyni Błędowskiej oraz na Wyżynie Śląskiej.
Morgana Le Fay
Nazwa „fatamorgana” pochodzi od włoskiego słowa „fata Morgana”, które oznacza „czarodziejka Morgana”. Morgana Le Fay, bo o niej mowa, to postać z kręgu legend arturiańskich i celtyckich opowieści. Przyrodnia siostra króla Artura.
Opisywano ją jako obdarzoną wielką mocą czarodziejkę, żeński odpowiednik Merlina i jego czarów. W niektórych wersjach legendy działa przeciwko królowi Arturowi i jego żonie Ginewrze.
Gdzie występuje fatamorgana?
Najczęściej można ją zaobserwować na pustyniach, gdzie gorące powietrze blisko ziemi zderza się z chłodniejszym powyżej. Choć wielu osobom kojarzy się z rozgrzanym piaskiem, iluzje optyczne mogą pojawić się w wielu innych miejscach.
Wśród nich warto wyróżnić oceany i duże zbiorniki wodne, gdzie miraż może sprawiać wrażenie pojawienia się nieistniejącej wyspy na horyzoncie, regiony polarne czy nawet drogi, szczególnie w upalne dni.
Co ciekawe, fatamorgana może występować na innych planetach – przynajmniej teoretycznie, ponieważ nie doświadczył jej tam żaden człowiek.
Na przykład, w atmosferze Wenus mogą występować podobne efekty optyczne, ze względu na warstwy gęstych chmur i gradienty temperatury w jej atmosferze.
Rodzaje fatamorgany
Iluzje optyczne dzielą się na 2 rodzaje – miraż dolny i górny.
Miraż dolny występuje, gdy podłoże, takie jak piasek lub asfalt, mocno się nagrzewa, a powietrze tuż nad nim staje się cieplejsze niż wyższe warstwy.
Promienie świetlne są wówczas zakrzywiane w górę, ku chłodniejszemu, a więc gęstszemu powietrzu. Sytuacja taka ma na przykład miejsce na obszarach pustynnych, gdzie pod wieczór piasek oddaje swe ciepło, ogrzewając warstwę powietrza tuż nad swoją powierzchnią, podczas gdy wyższa warstwa jest już chłodna.
Miraż górny powstaje, gdy światło wielokrotnie załamuje się w różnych warstwach powietrza, tworząc efekt zakrzywienia. Na przykład jeżeli obserwator znajdzie się w miejscu, gdzie dochodzi światło odbite od statku, to na przedłużeniu promieni wpadających do jego oka zobaczy prosty obraz statku na tle nieba.
Motyw fatamorgany
Motyw iluzji optycznej jest wykorzystywany w kulturze i sztuce od lat. Pojawia się nie tylko w filmach czy kreskówkach, ale również w grach komputerowych. Niektóre postacie zawdzięczają fatamorganie swoje imię. Przykładem mogą być Mirage z Apex Legends czy Mirage z Warframe – są to bohaterowie opierający się na tworzeniach iluzji.
