Czy w Polsce występują tornada? Zbiór najciekawszych faktów o trąbach powietrznych
Co warto wiedzieć o interesującym zjawisku pogodowym, jakim jest tornado?
Wielu z nas niejednokrotnie spotkało się z informacjami o tornadach w USA. Czasem obserwuje się te zjawiska w filmach lub kreskówkach. Czy faktycznie są tak niebezpieczne?
Czym dokładnie jest tornado oraz jak ocenia się jego siłę? Czy Polacy mają się czego obawiać?
Zaskakujące fakty o tornadach
Tornado, zwane także trąbą powietrzną, to gwałtownie wirująca kolumna powietrza. Osiąga różne rozmiary i zwykle przyjmuje postać widzialnego leja kondensacyjnego, węższym końcem dotykającego ziemi. Jego dolna część otoczona jest chmurą odłamków i pyłu.
Tornada mogą wystąpić w dowolnym miejscu na świecie
Tornada zaobserwowano na każdym kontynencie oprócz Antarktydy. Zdarzają się wszędzie tam, gdzie warunki pogodowe tworzą dla nich odpowiednie środowisko, ale 75% wszystkich tornad występuje w Stanach Zjednoczonych.
W USA najczęściej występują one na równinach centralnych na wschód od Gór Skalistych i na zachód od Appalachów, ale nie jest niczym niezwykłym występowanie ich na obszarach przybrzeżnych i daleko na północy.
Każdego roku w Stanach Zjednoczonych występuje średnio 1000 tornad
The Insurance Information Institute szacuje, że w Stanach Zjednoczonych występuje średnio 1000 tornad rocznie. Chociaż brzmi to jak dużo, wiele z nich to lekkie lub umiarkowane tornada, które powodują minimalne, jeśli w ogóle jakiekolwiek, szkody.
Większość ma prędkość wiatru nie większą niż 180 km/h, szerokość leja do 75 metrów i pozostaje w kontakcie z powierzchnią ziemi na tyle długo, by przemierzyć po jej powierzchni kilka kilometrów.
Tornada mogą mieć prędkość wiatru przekraczającą 450 km/h
Aby burza została uznana za tornado, musi mieć prędkość wiatru około 100 kilometrów na godzinę. Jednak najsilniejsze tornada osiągały prędkość około 480 kilometrów na godzinę.
Najsilniejsze tornado, na przykład to w okolicach Oklahoma City z 3 maja 1999 roku, wytworzyło wiatr o prędkości około 480 km/h, osiągając szerokość leja wynoszącą 2 km i przemierzyło do 100 km.
Rekordziści
- Największe tornado w historii – 31 maja 2013, El Reno, 4.2 km szerokości, 475 km/h.
- Najsilniejsze tornado pod względem siły wiatru w leju – 3 maja 1999, Oklahoma, 1,4 km szerokości, 484 km/h.
- Największe szkody wyrządzone przez tornado – 22 maja 2011, Joplin, 1,6 km szerokości, 320 km/h, zniszczenia wyliczone na 2,8 miliarda dolarów.
- Najdłuższe tornado w historii – 11-12 grudnia 2021, przebyło drogę 386 km przechodząc przez 4 stany: Arkansas, Tennessee, Missouri i Illinois.
Tornada nie zabijają ludzi?
Warto od razu zaznaczyć, że tornado, jako poruszające się powietrze samo w sobie zazwyczaj nie odbierze komuś życia. Za śmierć osób odpowiadają walące się budynki, latające odłamki czy inne elementy otoczenia.
Najbardziej śmiercionośne tornado w historii – Daulatpur-Saturia – pojawiło się 26 kwietnia 1989 roku i zabrało życie 1300 ludziom. Miało 2,4 km szerokości, a prędkość wiatru była szacowana na od 338 do 418 km/h.
Jak mierzy się siłę tornada?
Do określania siły tornada (na podstawie zniszczeń jakie powoduje, a nie jego fizycznych właściwości) w większości krajów świata służy skala Fujity posługująca się symbolami od F0 do F5.
Przy czym F0 to wiatr o prędkości od 64 do 116 km/h, natomiast F6 – wiatr powyżej 512 km/h.
W USA od lutego 2007 roku wprowadzono do użytku nową, zmodyfikowaną skalę Fujity. Podobnie jak starsza wersja, ta skala również określa siłę tornada na podstawie zniszczeń.
W nowej wersji skali zwiększono różnorodność konstrukcji, które mogą potencjalnie ulec uszkodzeniu lub zniszczeniu przez tornado. Uwzględniono również solidność i jakość konstrukcji.
Tornada w Polsce
W Polsce tornada są potocznie określane jako „trąby powietrzne”. Jest ich oczywiście znacznie mniej niż w USA, a do tego są znacznie słabsze. Co za tym idzie – zniszczenia, które dokonują są również mniejsze.
Mimo że temat tornad w naszym kraju nie jest szczególnie popularny, a wiele osób nawet nie wie, o ich występowaniu, to trąby powietrzne na terenie Polski pojawiały się już kilkaset lat temu (np. w okolicach Jeleniej Góry w 1363 roku czy w 1529 roku w okolicach Wrocławia). W ostatnich kilku latach obserwuje się silniejsze i bardziej niszczycielskie przypadki.
Połamane, a nawet wyrwane drzewa oraz zniszczone dachy i ściany budynków to tylko przykłady zniszczeń, jakie pojawiły się po tego typu zjawiskach pogodowych w Polsce.
Kilka ciekawostek
Tornada najczęściej tworzą się między godziną 15:00 a 21:00. Występują zazwyczaj wiosną i wczesnym latem.
Typowe tornado trwa mniej niż 15 minut. Trąba powietrzna przemieszcza się po ziemi przez około sześć mil, po czym rozprasza się.
Trąba powietrzna może nie tylko wyrwać drzewa z korzeniami, ale zrywać dachy, przenosić samochody, przewracać wagony kolejowe, czy porywać ludzi i zwierzęta.
Co ciekawe, tornada mogą mieć różne kolory, a na barwę wpływają m.in. materiały, które zostaną porwane przez wiatr.
Warto zaznaczyć, że oświetlenie jest głównym czynnikiem w wyglądzie tornada. Tornado, które jest podświetlone słońcem od tyłu wygląda na bardzo ciemne. Natomiast to samo tornado obserwowane, gdy słońce świeci w plecy obserwatora, może wyglądać na szare lub białe.
