Tego nie wiecie o wulkanach
Oto kilka ciekawych faktów na temat wulkanów. Niektóre mogą nieźle zaskoczyć.
Praktycznie każdy mniej więcej wie o tym, czym jest wulkan. Motyw ten pojawia się w wielu filmach czy grach komputerowych, a o popularnym Wezuwiuszu i o zniszczeniu rzymskie miasta Pompeje wspomina się w szkołach.
Warto poznać ten temat bliżej. Jaki jest największy wulkan na świecie? Jak gorąca jest lawa i czy w Polsce dochodziło do erupcji? Czy na innych planetach istnieją kosmiczne wulkany?
Ciekawostki o wulkanach
Wulkan to miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne i materiał piroklastyczny. Istnieje wiele rodzajów wulkanów, ponieważ dzieli się je m.in. na stan aktywności, miejsce, z którego wypływa magma czy na materiał, który się wydobywa z ich środka.
Nazwa „wulkan” pochodzi od imienia rzymskiego boga ognia i kowalstwa, Volcānusa. Rzymianie wierzyli, że zjawiska związane z lawą były bezpośrednio powiązane z działaniem tego bóstwa.
Magma to gorąca płynna skała wewnątrz wulkanu. Gdy magma opuści wulkan i wydostanie się na powierzchnię, nazywana jest lawą.
Wysoka temperatura lawy
Lawa składa się głównie ze stopionych tlenków krzemu, żelaza, sodu, potasu, wapnia i innych metali. Ma podobny skład jak magma, z której stopienia powstaje.
Temperatura lawy dochodzi do 1350–1400°C, jej krzepnięcie następuje w temperaturach 600–800°C.
Prędkość spływu lawy uwarunkowana jest jej lepkością oraz nachyleniem podłoża.
Objętości lawy wyrzucanej przez wulkany są różne, jednak zwykle w czasie erupcji wydobywa się kilkaset metrów sześciennych lawy. Oczywiście zdarza się, że objętość erupcji jest znacznie większa.
Ile jest wulkanów na świecie?
Trudno dokładnie obliczyć ile wulkanów istnieje na kuli ziemskiej. Przyjmuje się, że na świecie znaleźć można około 1500 aktywnych wulkanów lądowych.
Poza aktywnymi występują także nieaktywne oraz uśpione. Szacuje się, że łączna liczba wszystkich wulkanów to od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy.
Większość z nich znajduje się w krajach, które mają wybrzeża na Oceanie Spokojnym.
Największy wulkan na świecie
Trudno jednoznacznie określić, który wulkan jest największy na świecie. Wszystko to przez fakt, że istnieją różne kategorie pomiaru – choćby wysokość, objętość czy zajmowana powierzchnia. Nie pomaga fakt, że wulkany dzieli się też ze względu na ich aktywność czy pochodzenie.
Przez niektórych za największy wulkan na świecie uznawany jest Mauna Loa, który położony jest na archipelagu Hawajów, na wyspie Hawaiʻ. Jest to jednocześnie najwyższy aktywny wulkan tarczowy, szósty pod względem wysokości szczyt Australii i Oceanii.
Mauna Loa to również jeden z najaktywniejszych wulkanów na świecie. Zbudowany jest z warstw zastygłej lawy i przejawia aktywność przeciętnie co trzy lata. Pierwsza udokumentowana erupcja nastąpiła w 1843 roku.
Najwyższy wulkan na świecie
Ojos del Salado to najwyższy wulkan na Ziemi. Położony jest w Andach Środkowych, na granicy Argentyny i Chile. Ma wysokość 6893 m n.p.m.
Mimo że Ojos del Salado jest klasyfikowany jako wulkan aktywny, ostatnia znana erupcja miała miejsce tysiące lat temu.
Największy wulkan w Układzie Słonecznym
Raczej nikogo nie zaskoczy fakt, że wulkany istnieją poza nasza planetą. A co za tym idzie – któryś z nich musi być największy. Tak się składa, że znajduje się na Marsie i nazywa się Olympus Mons.
Olympus Mons jest wygasłym wulkanem tarczowym, powstałym w wyniku powolnego i długotrwałego wycieku lawy, przez co jego zbocze jest nachylone pod małym kątem – 5 stopni
Wulkan mierzy 624 km średnicy u podstawy. Znajdujący się na wierzchołku krater ma długość 85 km, szerokość 60 km oraz głębokość 3 km. Na szczycie znajdują się liczne zapadliska.
Yellowstone
Jednym z najniebezpieczniejszych wulkanów na świecie, nazywany „tykającą bombą”, jest ten w Parku Narodowym Yellowstone w Stanach Zjednoczonych. Jest zdolny wywołać supererupcję, która wyrzuciłaby taką ilość materiału wulkanicznego, że miałaby wpływ na okoliczne miasta i wsie, klimat w tej części świata, jak i mogłaby pozbawić życia setek tysięcy ludzi.
Temat wulkanu w Yellowstone jest niesamowicie ciekawy. Szerzej można poczytać o tym w oddzielnym artykule: Wybuch tego wulkanu spowodowałby ogólnoświatową katastrofę. Czy ludzkość jest zagrożona?.
Wulkany w Polsce?
W Polsce nie ma czynnych wulkanów, jednak nie oznacza to, że na terenach naszego kraju nie można znaleźć śladów aktywności wulkanicznej.
Najbardziej znanym regionem z wulkaniczną przeszłością są Góry Kaczawskie i Pogórze Kaczawskie na Dolnym Śląsku. Wulkany te były aktywne w okresie od dewonu do karbonu, czyli około 350-400 milionów lat temu. Wulkaniczna aktywność miała miejsce także w Sudetach.
Przykładem jest Ostrzyca Proboszczowicka. To najwyższe wzniesienie Pogórza Kaczawskiego – ma 501 m n.p.m. Wzniesienie stanowi relikt dawnego wulkanizmu, jest pozostałością komina wygasłego trzeciorzędowego wulkanu.
Podwodne wulkany
Może to być dla niektórych szokujące, ale wulkany występują nie tylko na powierzchni Ziemi, ale także pod wodą. Co więcej – tego typu wulkany mają ogromny wpływ na życie na naszej planecie. Przyczyniają się do powstawania trzęsień ziemi czy tsunami. Oddziaływają na morski ekosystem, temperaturę wody czy pierwiastki chemiczne, które znajdują się w głębinach.
Podwodne wulkany powstają najczęściej wtedy, gdy płyty tektoniczne w skorupie ziemskiej stopniowo się rozstępują. Największe nagromadzenie podwodnych wulkanów przypada na pasy wulkaniczne Oceanu Spokojnego, Morza Śródziemnego i Atlantyku.
- ZOBACZ – NASA opublikowało zdjęcie z powierzchni Marsa. Czy to dowód na istnienie życia na tej planecie?
Zjawisko podwodnych wulkanów jest niesamowicie ciekawe. Te wciąż nie są dostatecznie zbadane, jak z resztą i same głębiny – podwodny świat skrywa wiele tajemnic i fascynuje badaczy z całego świata.
